Ερμηνεία
Το Μοτίβο γενικά είναι μια σύντομη ιδέα η ένα σύντομο καλλιτεχνικό στοιχείο, π.χ. χρώμα η απόχρωση, σύμβολο, κ.α. Στον χώρο της μουσικής είναι ένα σύντομο μελωδικό ή αρμονικό μοτίβο της ορχήστρας. Το καθοδηγητικό μοτίβο, είναι ένα μοτίβο το οποίο συνδέεται με ένα πρόσωπο, αντικείμενο ή αφηρημένη έννοια π.χ. του μουσικού δράματος έτσι που να το συνοδεύει κάθε φορά που αυτό εμφανίζεται στη σκηνή ή υπονοείται με οποιονδήποτε τρόπο από τα λόγια των τραγουδιστών-ηθοποιών.
Τα καθοδηγητικά μοτίβα μπορούν να παρουσιαστούν στην αυθεντική τους μορφή (συνήθως όταν ακούγονται για πρώτη φορά), παραλλαγμένα ή σε συνδυασμό με άλλα. Η χρήση τους έγκειται στο να λειτουργούν σαν υπενθύμιση του στοιχείου με το οποίο ταυτίζονται στο υποσυνείδητο του ακροατή και σαν δομικό υλικό, το οποίο βοηθάει στη μορφολογική ενότητα του δράματος.
Ιστορία
Super το ιστολόγιό σας!!! Θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συγγραφείς! Το θέμα που διαλέξατε μου άρεσε πάρα πολύ, και τα άρθρα σας είναι πραγματικά πολύ αξιόλογα - το κάθε ένα συνδράμει το μέρος του για να καταλάβουμε εμείς οι διαδικτυακοί αναγνώστες σας πώς η έννοια του μοτίβου εμφανίζεται συνεκτικά σε πολλές από τις εκφράσεις του ανθρώπινου πολιτισμού!
ΑπάντησηΔιαγραφήΙδιαίτερα χάρηκα που επιλέξατε να παρουσιάσετε και τη λειτουργία του μοτίβου στη μουσική, μ'αυτό το εξαιρετικό άρθρο! Αν μου επιτρέπετε, θα ήθελα να προσθέσω τα εξής στη συζήτηση απευθυνόμενη προς τον/την συγγραφέα του άρθρου:
Γράφεις για τα καθοδηγητικά μοτίβα, που σημαίνει ότι δούλεψες γύρω από το λήμμα "leitmotiv", που είναι ο κυρίαρχος όρος για το μοτίβο που συνδέεται με πρόσωπα, προηγούμενα επεισόδια στη σκηνική δράση, κτλ όπως επικράτησε στα χρόνια του Wagner. Αυτού του είδους το μοτίβο συναντάται σε όπερες και συμφωνικά ποιήματα, δηλαδή έργα που αφηγούνται κάποια υπόθεση, έχουν σκηνική δράση ή σενάριο/ πρόγραμμα, με άλλα λόγια είναι περιγραφικά. Πράγματι ο Wagner το καθιέρωσε (χαρακτηριστικό έργο ο κύκλος "Το δαχτυλίδι των Νιμπελούγκεν" - μήπως να ενσωμάτωνες εδώ και κάποια σχετικά μουσικά παραδείγματα σε βίντεο?), και όπως πολύ σωστά γράφεις, λίγο νωρίτερα ο C.M.von Weber το είχε πρωτοεισάγει συστηματικά. Χαρακτηριστικά μοτίβα χρησιμοποίησε κι ο Debussy στο έργο "Πελλέας και Μελλισάνθη", ίσως αξίζει να το αναφέρεις και αυτό. Άλλη προσθήκη που έχω να κάνω, είναι ότι εκτός από μελωδικά και αρμονικά (δηλ. αλληλουχίες συγχορδιών) μοτίβα, συναντάμε και ρυθμικά μοτίβα στη μουσική. Αν θέλεις, στη δεύτερη πρότασή σου, ν'αντικατέστησε το "μοτίβο" με το "θέμα" (... "Στο χώρο της μουσικής μοτίβο είναι ένα σύντομο μελωδικό, αρμονικό ή ρυθμικό θέμα που επαναλαμβάνεται στην ορχήστρα") Επίσης, νομίζω ότι ίσως θα πρέπει να διευκρινήσεις στον τίτλο της ανάρτησης ότι γράφεις για το μοτίβο στην δυτικοευρωπαϊκή μουσική, γιατί αν το ανοίξουμε το θέμα στη μουσική γενικά, ίσως θα πρέπει ν'αγγίξεις κι άλλους πολιτισμούς (τι να πρωτομελετήσει μετά κανείς... Μόνο στα ρυθμικά ν'αναφερθεί, π.χ. οι αφρικανικές παραδόσεις είναι χαρακτηριστικές με τις πολυρρυθμίες τους που χτίζονται σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα). Εκτός από τα Leit-μοτίβα (τα καθοδηγητικά), στη δυτικοευρωπαϊκή μουσική έχουμε κι αυτά που είναι αμιγώς μουσικά, χωρίς να συνδέονται με πρόσωπα, ιδέες, καταστάσεις κτλ. κάποιας σκηνικής δράσης. Σ'αυτή την περίπτωση, τα μοτίβα είναι οι ελάχιστες διακριτές οργανώσεις του ήχου. Όπως περίπου λειτουργεί το "συντακτικό" στη γλώσσα, στη μουσική δομή η οργάνωση πάει με σειρά τάξης μεγέθους: μοτίβο< φράση< περίοδος< θέμα. Πχ. η 5η Συμφωνία του Μπετόβεν, ξεκινά μ'ενα πολύ χαρακτηριστικό ρυθμικό "μοτίβο" ("ταρατα ταν!"), που επαναλαμβάνεται σε παραλλαγές και διατρέχει όλη την πρώτη κίνηση... http://www.youtube.com/watch?v=_4IRMYuE1hI Ελπίζω να σας φανούν χρήσιμα όσα σας γράφω κι έτσι κάπως να βοήθησα κι εγώ σ'αυτό το ωραίο εγχείρημα! Σας εύχομαι καλή δύναμη και καλή πρόοδο στο ιστολόγιό σας!
Σοφία Καραλαζάρου
μουσικός στο 2ο Γυμνάσιο Κιλκίς